ha SÜMER

Ozi gbasara ndị Sumer

B.C.E. Ọ bụ ezie na ọ bụ obodo kachasị ukwuu na 2800s, ndị bi na ya dịgasị iche n'etiti 40.000 na 80.000. Otu n'ime isi ihe ndị a bụ mbadamba ụrọ na ndepụta nke King. N'ihi ya, e nwekwara otu nwanyị onye ọchịchị aha ya bụ Kubaba na ndị Sumer. Ọ nwere obodo iri atọ na ise.
Ha ji cuneiform. Ejiri eserese na akara na ederede. A na-akpọ akara ndị a ideogram. Ebumnuche nke pitogram na-ezo aka na ngosipụta nke ngosipụta site na foto. Gilgamesh, Epic Creation na Akụkọ Iju Mmiri bụ nke ndị Sumer. Asụsụ a na-akpọ Emegir bụ nke ezinụlọ asụsụ Ural - Altaic. Ndị Sumer, bụ mba hụrụ ihe odide ahụ, BC. 3500 - Tupu a mụọ Kraịst Ha biri na Mesopotemia na 2000s.
Dabere na akụkọ ifo ndị Sumer, e kere mmadụ eke nkebi. Nke mbụ, e nwere oké osimiri. Mgbe e mesịrị, e jikọtara oké osimiri na ala. Mgbe ahụ, a na-enwe usoro mbara igwe. Na njedebe ikpeazụ, e guzobere chi na ndị mmadụ.
Na mgbakwunye na ịbụ onye a maara dị ka onye na-emepụta biya kacha ochie n'akụkọ ihe mere eme, ọ na-a isụbiga mmanya mmanya site na ahịhịa pụrụ iche.

Okpukpe na ndị Sumer

N’agbanyeghi na ha kwenyere n’otu okpukpere chi di iche iche, ihe obula nwere chi. Ọ bụ ezie na chi ndị a dị ka mmadụ, ha bụ chi na-adịghị anwụ anwụ nke nwere ike karịrị nke mmadụ. Ndị mmadụ na chi ha na-ekwurịta okwu site n'ụlọ arụsị a na-akpọ Ziggurat. Ọ bụ ndị ụkọchukwu na-achị ziggurat ahụ. Site na ọrụ ndị eze nyere ha, ndị eze bụ ndị nchụàjà kacha elu. Ọ bụ ezie na ha nọ n'ọnọdụ nke chi onyinyo, ha malitere ọrụ Chukwu. E wuru ebe a na-akpọ ziggurat dị ka o kwere mee ma nwee ma ọ dịkarịa ala ala atọ. N’agbanyeghi na ala ulo bu nri na nri di nkpa, eji etiti ulo dika ulo akwukwo na ulo uka. Emere ala elu ụlọ dị ka ihe nche. Ebumnuche nke a bụ ịbịaru Chineke nke Eluigwe nso, chi kachasị ike na nke kachasị elu. Tụle ihe a maara site na chi ndị Sumer, Anu maka chi mbụ, chi kachasị na chi igwe; Ki dika nwanyi nke chi mbu na chi uwa; Enlil, chi nke ikuku na nna nke chi ndi ozo nile; Enki, chi nke amamihe; akwa nwanyị na chi nne nne Ninmah, chi ọnwa bụ Nanna; Utu, chi anyanwụ na nwa Nanna; Ecem, eze nwanyị nke chi; Inanna, chi nke ịhụnanya na ọmụmụ; E nwere chi ndị dị ka chi ọka * a na-akpọ Ashnan na chi ehi bụ́ Lahar.

Nhazi na Omenala na ndị Sumer

Ebe Kenger na-ekwu maka gburugburu ebe ha bi, Emegir na-atụ aka n’asụsụ ha na-asụ. A na-ekekwa usoro mmekọrịta mmadụ na ibe ya, nke nakweere aha Saggiga dị ka aha mmekọrịta mmadụ na ibe ya. Ihe dị iche dị tupu Iju Mmiri ahụ (4000- 3000 BC) na mgbe Iju Mmiri ahụ gasịrị. Ọ bụ ezie na a nabatara usoro ndị nna ochie tupu iju mmiri ahụ, e nwere mgbanwe site na usoro a gaa n'ọzọ nna ochie n'oge iju mmiri ahụ.
Ọ bụ ezie na ọ nwere klaasị, klaasị kachasị ọkwa bụ klaasị nke ndị ụkọchukwu. Ndị otu a so na ndị soja na ndị ụkọchukwu. Na klas nke abụọ, e nwere ndị mmadụ, ebe na klas nke atọ enwere ndị ohu. Mgbe ide mmiri ahụ gasịrị, ndị ụkọchukwu ahụ malitere nchịkwa ahụ ma malite nlekọta nke steeti ahụ na-achịkwa dị ka steeti obodo. Ọ bụ ezie na ndị ụkọchukwu na-achịkwa nlekọta obodo, nnukwu ndị ụkọchukwu na-ewere nchịkwa nke steeti ahụ dị ka Eze Dị Nsọ.

Iju Mmiri

Ọ bụ oge mgbanwe na Sumerian. Iju mmiri a bụ otu ihe ahụ ka iju mmiri Noa. Kish bụ obodo-obodo izizi emere ka ide mmiri gachara.

Sayensị na Sumerians

Ha agaala sayensị na teknụzụ. Agbanyeghị na ejiri ngwaahịa dị ka ite, ite, akwa, achịcha tandoori, ha wuru ụlọ abụọ na ụlọ elu atọ site na okwute, brik ụrọ na brik. Ọwa mmiri na usoro ịgba mmiri dị. Ha mepụtara wiilị ahụ. Ha guzobere ntọala nke mgbakọ na mwepụ na jiometrị ma mepụta arụmọrụ anọ. Ha jiri kalenda nke mbụ dabere na afọ ọnwa. Ọnwa dị n’ime ụbọchị iri atọ dịka n’afọ nke dị narị ụbọchị atọ na iri isii. Ha mepụtara anwụ na-acha.
Ha dekọtara mmegharị nke Mercury, Venus, Mars na Jupiter na nyocha ha mere na nyocha ha. E wezụga nke ahụ, o jiri mpaghara, olu, ogologo nha. Nkà ndị dị ka enyemaka, ihe osise, ihe ọkpụ na ihe ịchọ mma amalitela. Ọ bụ ala nke mbụ ịchọta iwu nke iwu.

Ọdịda nke ndị Sumer

Ndị Sumer bidoro ịgwụ ike mgbe esemokwu dị n'etiti steeti obodo mgbe Iju Mmiri gachara. B.C.E. Agbanyeghị na ọtụtụ obodo ndị Sumer nọ n'okpuru ọchịchị Etana, Eze Kish na 2800s, ọnọdụ a mere ka obodo ndị ọzọ gosipụtara omume mgbasawanye. Ya mere, n'agbanyeghị na ike gwụrụ ha, ndị Elam bidoro iyi egwu mbụ ha wee bido ọgụ ha megide ndị Sumer. Mgbe ọgụ ndị Akkadian gasịrị, ọ nweghị ike iweta nkwụsi ike wee daa.